Informacje

## Czym jest Otwarty Dostęp? Otwarty dostęp w nauce (Open Access) dotyczy udostępniania bez barier finansowych, technologicznych i prawnych publikacji naukowych powstałych dzięki finansowaniu ze środków publicznych w celu umożliwienia ich wykorzystania przez naukowców, studentów, przedsiębiorców i całe społeczeństwo. ź: [https://www.gov.pl/web/nauka/otwarty-dostep-do-publikacji-naukowych](https://www.gov.pl/web/nauka/otwarty-dostep-do-publikacji-naukowych) **Otwarty dostęp gratis** to „darmowy i otwarty dostęp – rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym oraz możliwość nieodpłatnego i nieograniczonego technicznie korzystania z nich zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa”[1]. „Oznacza darmowy dostęp do treści, które można jedynie czytać lub wykorzystywać w ramach dozwolonego użytku prywatnego”[2]. **Otwarty dostęp libre** to „wolny i otwarty dostęp – rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym wraz z udzieleniem każdemu licencji na nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne korzystanie z nich oraz z ich ewentualnych opracowań; licencja może zawierać postanowienia nakładające na korzystającego zobowiązania nienaruszające istoty uprawnienia do nieograniczonego, nieodpłatnego i niewyłącznego korzystania, takie jak obowiązek przekazania odbiorcy informacji o twórcy, producencie lub wydawcy, przedmiocie licencji oraz o jej postanowieniach, lub obowiązek udostępnienia odbiorcom przedmiotu licencji lub jego opracowania na takiej samej licencji”[3]. „Oznacza darmowy dostęp do treści z prawami do ich ponownego wykorzystania (modyfikowania czy komercyjnego wykorzystania), zapewniany dzięki publikacji na licencjach Creative Commons"[4]. [1], [3] [K. Siewicz: Otwarty dostęp do publikacji naukowych: kwestie prawne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2012, s. 12-13.]( http://repozytorium.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/335/K_Siewicz_Otwarty_dostep_do_publikacji_naukowych.pdf?sequence=4) [2], [4] [E. Majdecka, K. Strycharz: Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje. Warszawa: Centrum Cyfrowe 2018, s. 16.](https://ngoteka.pl/bitstream/handle/item/362/Centurm-Cyfrowe_otwarta%20nauka_www.pdf?sequence=1) **[„Otwarty dostęp do publikacji naukowych” – informacje i stanowisko Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego](https://www.gov.pl/web/nauka/otwarty-dostep-do-publikacji-naukowych)** ## Licencje Creative Commons Otwarta nauka i wszelkie działania w jej zakresie wymagają pewnych regulacji. Zrzeczenie się przez autorów niektórych praw w stosunku do swoich utworów umożliwia odbiorcom twórcze i swobodniejsze korzystanie z nich. Licencje Creative Commons to zestaw gotowych narzędzi prawnych skierowanych zarówno do twórców, jak i do odbiorców. Mają one na celu zniesienie barier prawnych ograniczających dostęp do wszelkiego rodzaju treści naukowych. Autor sam określa warunki, na których udostępnia swoje utwory – ograniczenia i swobody, które nakłada na odbiorców stworzonych przez siebie treści. **Twórca korzystając z licencji Creative Commons zawsze zachowuje prawa autorskie.** Umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie udostępnionych przez siebie treści, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych. Licencjobiorca musi zawsze dochować warunków licencji, w innym wypadku ta automatycznie wygasa. Oznacza to konieczność poprawnego informowania o autorze i jego prawach na każdej kopii utworu. W myśl otwartej nauki, celem promowania badań naukowych i upowszechniania dorobku naukowego pracowników Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, tam gdzie jest to prawnie możliwe rekomendujemy deponowanie materiałów z użyciem licencji CC BY oraz CC BY-SA. **[Więcej informacji o licencjach CC](https://repozytorium.up.lublin.pl/pl/search_results/553)** ## Polityka wydawcy Przed udostępnieniem materiału w repozytorium należy zwrócić uwagę na zapisy umowy zawartej z wydawcą. Niektórzy wydawcy automatycznie wyrażają zgodę na udostępnienie utworu w ramach swojej polityki wydawniczej. Część wydawców dopuszcza deponowanie utworów w repozytoriach, ale nie zawsze w ich ostatecznej formie, niekiedy są to wersje sprzed ostatecznej publikacji tzw. preprinty, wersje autorskie. **Polityki wydawnicze czasopism i wydawców sprawdzić można w bazach [Sherpa Romeo](https://v2.sherpa.ac.uk/romeo/) i [Most Wiedzy](https://mostwiedzy.pl/pl/magazine/catalog)** **Sherpa Romeo** to narzędzie, które to umożliwia sprawdzenie polityki wydawców wobec otwartego dostępu i zasad samoarchiwizacji prac naukowych przez ich autorów w otwartych archiwach i repozytoriach. W serwisie wyróżnia się trzy rodzaje dokumentów: dokumenty przed procesem recenzji (submitted version), dokumenty po przejściu procesu recenzowania (accepted version) oraz dokumenty już opublikowane (published version). **[Słownik przydatnych pojęć](https://v2.sherpa.ac.uk/romeo/about.html)** Jeżeli wydawca nie publikuje polityki dotyczącej archiwizowania pracy w repozytorium, warto zwrócić się do niego z bezpośrednią prośbą o zgodę na udostępnienie pracy w repozytorium.